Verhalen uit Oberwezel

Dag 7, vrijdag 28 oktober 2022

Zomer, 1843

> ’s Avonds aten wij in Oberwezel, dronken er een goed glas wijn en waren oprecht vrolijk. Ik zong veel, vertelde smakelijke verhalen en probeerde alles te doen om de sfeer erin te houden. Toen ik ‘Deutschland, Deutschland über Alles’ inzette, zei Geibel: “Op dit gebied zijn wij het eens!” Tegen middernacht vertrokken wij naar huis, vrolijk en vredig als de mooiste sterrenhemel, terwijl de maan opkwam boven de rotsen van de Lorelei. <

Met deze dagboekaantekening denkt Hoffmann von Fallersleben terug aan die vrolijke avond in de zomer van 1843. De dichter was vanwege zijn ‘Liederen van een niet-politicus’ onlangs zijn post als professor in Breslau kwijtgeraakt en begon, verbannen uit Pruisen, aan een zwerversbestaan. Een tour met zijn dichtvrienden bracht hem in Oberwezel in Gasthaus ‘Goldener Pfropfenzieher’. Na stevige discussies over de politiek werd men het eens over de wens voor een staatkundige eenheid van Duitsland. Hoffmann’s ‘Deutschland-Lied’ beleefde daar zijn première en gaf woorden aan deze hoop.

‘Deutschland, Deutschland über Alles’, een leus die ons nog altijd bedenkelijk in de oren zal klinken, omdat zij in de recente geschiedenis ook misbruikt werd voor nationalistische grootmacht fantasieën. Toch spreekt dit lied van Hoffmann von Fallersleben van “Eenheid, Recht en Vrijheid”, pijlers waarop het begrip “Geluk” is gebouwd. Ook deze woorden uit het Duitsland-Lied, waarvan het 3^e couplet bekend is geworden als volkslied van een vrij en democratisch land, werden gezongen op die zomeravond van het jaar 1843 in Oberwesel. Ons dat te herinneren is een opdracht in onze tijd…

We zijn vandaag in Oberwesel en passeren Gasthaus ‘Goldener Pfropfenzieher’ op onze stadswandeling door dit fraaie middeleeuwse stadje, dat beheerst wordt door torens, kerken en een stadsmuur. Ingeklemd tussen de Rijn en de wijnbergen biedt het naar alle kanten mooie uitzichten. Over de scherpe bocht die de Rijn hier maakt, over de okergele heuvels die zich baden in de oktoberzon en over de stad waarvan de leiendaken glimmen in het tegenlicht. En als treinliefhebber word ik ook verwend: dubbelspoor op beide oevers waarop de ene trein na de andere passeert. We volgen het wandelpad bovenop de stadsmuur van toren naar toren tot aan de Liebfrauenkirche.

Deze Gotische kerk uit het begin van de 14^e eeuw werd opgetrokken uit rode zandsteen en daarom ook wel de ‘Rote Kirche’ genoemd. Daar staat zij: steenrood tegen het blauw van de lucht. Ongeschonden na 2 wereldoorlogen en sinds de bouw nauwelijks gemoderniseerd. Ik vergaap mij aan het gouden hoofdaltaar uit 1331 met zijn 56 figuren die de goddelijke kosmos verbeelden. En dan word ik getroffen door een drieluik uit 1510, voorstellende de laatste 15 dagen voor het einde van de wereld. Mijn ogen glijden langs de voorstellingen: de zee die stilstaat als een muur, de zee die verdwijnt, brullende zeemonsters die opduiken, de zee die brandt, bloedige dauw die neervalt als het regent… Met nog 10 dagen te gaan storten alle gebouwen in, stoten de rotsen tegen elkaar, beeft de  brullende aarde, de aarde die plat wordt en walgelijke creaturen laat ronddolen… De laatste 5 dagen zijn aangebroken: de doden staan op uit hun graf, de sterren vallen van de hemel, de levenden sterven, hemel en aarde staan in vuur en vlam. En dan de laatste dag, de Dag des Oordeels: het Hemels Gericht bepaalt of opname in het Hemelrijk of eeuwige verdoemenis in het hellevuur…

Vanuit dit middeleeuwse stripverhaal zoek ik naar paralellen in het heden. En hoe ver we op weg zijn.

Een heel eind met het verkloten van de aarde. Natuurrampen, eigen schuld. Oorlog, dikke bult…

En tenslotte de rode knop?

Vanuit het donker van de kerk stap ik het licht weer in, met wat weemoed in het hart. Een laatste terrasje, een laatste blik op de goudgele wijnhellingen. Vanuit vogelperspectief zie ik ons opstaan van het terras. Eerst traag en bedachtzaam, maar al gauw sneller en gehaaster alsof de beslommeringen van alle dag mij in willen halen. Ik zoom nog meer uit, maar de tijd is niet te houden, want deze plek is niet alleen ruimte, maar ook tijd. En die is al om de hoek voordat ik goed gekeken heb. Mijn gedachten omcirkelen ons lege tafeltje. Dag familie, dag lieve reisgenoten, het was geweldig.

Eerst nog maar even zitten dan. Eerst nog maar even mijmeren, tot er een nieuw moment aanbreekt.

Dan zal ook ik gaan…