Grauwsluier

Ondanks dat het herfstland er op deze ochtend prachtig berijpt bij ligt, onder een staalblauwe hemel, voelt het als een grauwsluier als ik op weg ben naar Bergen-Belsen, de schandvlek van de Lüneburger Heide. Hoewel een bezoek aan het voormalige krijgsgevangenen- en concentratiekamp langs het riviertje de Meiße aanvankelijk niet op mijn programma stond, wil ik -nu ik er toch in de buurt ben- antwoorden zoeken op de vraag waarom ik er dan uiteindelijk toch naartoe ga. Misschien om nogmaals bevestigd te krijgen dat alles wat daar gebeurd is niet te bevatten is. Of dat het ieders plicht is het verhaal door te vertellen, zodat het niet vergeten wordt. Of om het gelukkige gevoel te ervaren te kunnen leven in vrijheid, iets dat velen niet gegeven is.
Ik ga niet uit uitweiden wat ik daar allemaal gehoord en gezien heb, maar het waren de meest verschrikkelijke dingen. Om het geloof in de mensheid voor altijd te verliezen en een nieuwe vraag op te werpen: is de mens van nature dan toch gewoon slecht? Ja, er zijn kille cijfers: 70.000 doden tussen 1941 en 1945, nog eens 13.000 mensen na de bevrijding van het kamp door de Engelsen. Niet te bevatten aantallen, maar het zijn de filmbeelden van diezelfde Engelsen uit april 1945, gemaakt vlak na de bevrijding, die terecht om een antwoord op deze vragen schreeuwen. Die beelden neem je voor altijd met je mee, en ook het geluid dat ik nog nooit bij deze beelden had gehoord...
Er zijn zoals gebruikelijk veel scholieren die -verplicht- het documentiecentrum komen bezoeken. Het meest indrukwekkende beeld was wel dat van een tienermeisje, een kind nog, dat minutenlang roerloos in een vitrine over Anne Frank stond te staren. Daar stond zij, op haar witte sneakers, in zo'n typische jonge meisjeshouding met één been bijna losjes van de vloer, onbewegelijk, in balans met de wereld en zichzelf. Klaar om kennis te ontvangen om die later, in haar grote-mensen-leven, weer door te kunnen geven...
Later op de middag sta ik op 6 kilometer van het kamp op een laadperron, dat in 1936 gebouwd werd om via het spoor militair materiaal aan te kunnen voeren voor het oefenterrein. Geïsoleerd, op een apart spoor, staat daar een veewagen ter herinnering aan de evacuatietransporten en dodemarsen van de gevangenen. Op het informatiebord zit een gedicht geprikt. Van de 17-jarige Duitse Helena:

(vertaald)
' Ze zeggen, om de sterren te kunnen zien, moet je over het hek kijken.
Maar wat als het hek een muur is, hoger dan je reiken kan?

Ze zeggen dat je moet bewegen om je boeien te kunnen voelen.
Maar wat als die boeien te strak zijn om te bewegen?

Ze zeggen dat het beter is om de vechten en te verliezen, dan om op te geven.
Maar wat als verliezen sterven heet?

Bewegen betekent verstikken,
en betekent 'reiken naar' dan naar beneden vallen?

De parachute die is gebroken,
het vangnet gescheurd,
het harnas is verdwenen.

Naakt, hulpeloos, bang om dood te gaan, te verstikken en te vallen,
men probeert te overleven zonder zijn ziel te verkopen,
zonder zijn waardigheid te verliezen,
maar zeker om zijn geloof niet te verliezen...'

Het late zonlicht strooit goud door de bosrand, brengt rust en vrede op deze plek. Ik ben hier helemaal alleen. Op het andere spoor trekt een rode locomotief bijna geruisloos een trein in beweging met tanks en ander wapentuig. Oorlog en vrede, gescheiden door slechts één perron. En ik heb nog steeds mijn vragen...