Aan de hand van de schilders

Het wil maar niet licht worden vanochtend, een blik naar buiten bevestigt mijn vermoeden: een totale weersomslag.
Elkaar najagende wolken en een constant kletterende regen bepalen niet alleen het weerbeeld, maar ook mijn programma voor vandaag. Het is de eerste regen hier sinds 6 weken en meer dan welkom voor boeren en tuinbezitters. De uitgedroogde bodem zuigt het hemelwater op als een spons, er vormen zich nauwelijks plassen. De fraai opgetuigde meiboom voor het huis krijgt nieuw elan nu -aan het begin van de zomer- het wel goed zal komen met alles dat groeit en vrucht zal dragen. Het geloof daarin is groot en zal leiden tot vruchtbaarheid voor vee, akkers en mensen.
Ik zal vandaag het magische licht moeten zoeken in de beslotenheid van de Gemäldegalerie in Dachau waar de 19e- en 20e-eeuwse landschapsschilderijen hangen uit de Dachauer Malerschule. Aan de hand van schilders als Christian Morgenstern, Ludwig Dill, Max Liebermann en vele andere word ik meegenomen naar de eenzaamheid van het Dachauer moerasgebied langs het riviertje de Amper. Zij zijn gefascineerd door dit zompige gebied met zijn steeds wisselende lichtomstandigheden. Weidse vergezichten tussen een hoge hemel en spiegelend water. Arm land dat de kinderrijke families niet meer kan voeden en industrialisatie de dagloner langzaam maar zeker doet verdwijnen. Ontvolkt land, eenzaamheid is wat achterblijft. De schilders keren hun academie in München de rug toe en vinden in het Dachauer Moos en aan de oevers van de Amper nieuwe inspiratie en motieven: Het karige moeragebied, onbedorven en oorspronkelijk landschap met zijn eenvoudige boerenleven. Fritz von Uhde toont mij in "Der schwere Gang" een jong paar op een mistige, natte winterdag dat voortploegt op een modderige landweg. Het toont het leven in het armzalige milieu van Dachau-Augustenfeld. Maar er zijn ook trotse portretten van Dachauer vrouwen in klederdracht, sommige heel realistisch en rijk aan details, andere weer impressionistisch benaderd, waarbij lichteffecten de ware identiteit van het model verhullen. Ik sta werkelijk in dit weidse landschap met zijn waterpoelen en berkenbosjes. Het druipt er van de regen en van de inspiratie. Dit wilde ik zien, dit lokte me naar hier. Ik sta onder jagende wolken, hoog boven mij ruist de wind in de bomen. Het enige geluid, zo klinkt de stem van de eenzaamheid. Alleen zijn is voor het moment, eenzaamheid is wanneer alleen zijn zich vermengt met herinnering. Deze eenzaamheid voelt bijna prettig aan, wanneer een tikje op de schouder mij doet ontwaken uit mijn diepere gedachten.
Mijn aandacht voor de landschappen is niet onopgemerkt gebleven en na het uitwisselen van enige beleefdheden ontvang ik van de receptiedame een speciale uitnodiging voor de nieuwe tentoonstelling "Baumbilder" die morgenavond opent. Als "bomenschilder" op kasteel Doorwerth laat ik deze kans natuurlijk niet voorbijgaan!
Na het einde van de eerste Wereldoorlog in 1918 heerst er ontreddering en grote werkloosheid in Duitsland en verloopt de kunstenaarskolonie aan de Amper. De munitiefabriek in Dachau wordt ontmanteld en in 1933 wordt op het vrijgekomen terrein het eerste concentratiekamp van de nationaalsocialisten opgericht. Het zal morgen een zware gang worden daarnaar toe, een gang die ik moet gaan. Om ook die herinnering levend te houden ...