Herinneringen

'And all the dawn that set my thoughts new to making;
Or Crickley dusk that the beech leaves stirred to shaking
Are put aside - there is a book ended; heart aching.'

Deze dichtregels uit 'Poem for End' schrijft Ivor Gurney neer wanneer hij in een inrichting voor geesteszieken zit en zij vertellen ons hoe moeilijk het proces geworden is slechts te moeten leven op herinneringen. Herinneringen aan zijn geliefde Crickley Hill in de Cotswold heuvelreeks, waarover hij lange wandelingen ter inspiratie maakte. Voor zijn gedichten en voor zijn muziek. Het werk als landarbeider op de nabijgelegen boerderij, rook die opstijgt uit het beukenbos, het vallen van de avond over de vallei beneden, allemaal elementen die zo nadrukkelijk aanwezig zijn in zijn gedichten en composities.
Op 28 augustus 1890 wordt Ivor Bertie Gurney geboren in de kathedraalstad Gloucester. Via koorknaap en leerling-organist in Gloucester Cathedral verdient Ivor Gurney in 1911 een studiebeurs aan de Royal College of Music. Hoewel hij in 1914 op zijn ogen wordt afgekeurd voor het leger, meldt hij zich ondanks zijn studie vrijwillig aan om in Frankrijk zijn vaderland als soldaat te dienen. In september 1917 overleeft hij ter nauwer nood een gasaanval tijdens de Slag om Passchendaele. Als oorlogsinvalide keert hij terug naar Engeland en brengt daar zijn tijd door in verschillende oorlogshospitalen en wordt hij, na het vertonen van tekenen van geestelijk instabiliteit (met een zelfmoordpoging in 1918) uiteindelijk uit de dienst ontslagen in oktober 1918. Hij pakt zijn studie aan de Royal College of Music weer op, maar kan zich niet concentreren. Hij keert terug naar Gloucester, werkeloos en rondkomend van een klein oorlogspensioen en de liefdadigheid van vrienden en familie. Een vruchtbare periode op het gebied van de muziek en poëzie volgt nu, maar zijn gedrag (al excentrisch voor de oorlog) wordt steeds onevenwichtiger. Er volgen meer zelfmoordpogingen en in september 1922 krijgt hij de diagnose ‘paranoïde schizofrenie’ en wordt opgenomen in een inrichting voor geesteszieken. Hij zal er tot zijn dood in 1937 verblijven.
Hartverscheurend zijn ook de brieven, vaak niet gepost, die hij aan vrienden en vriendinnen of aan de overheid schreef. De weduwe van collega-dichter Edward Thomas, gesneuveld bij Arras in 1917, kwam op het goede idee om tijdens een bezoek aan Gurney een kaart van Gloucestershire mee te nemen. Zo kon hij nogmaals zijn fantasie laten gaan over de herinneringen aan het landschap van zijn jeugd.
Vandaag sta ikzelf in dit landschap, op zoek naar echo's uit dat verleden en zal ik mij de moeite getroosten, ondanks mijn schrikbarend toegenomen hoogtevrees, Crickley Hill te beklimmen. Ondanks een lichte nevel is de eerste aanblik van het omringende landschap fantastisch: aan mijn voeten ligt de stad Gloucester met zijn omringende heuvels. Boven mij de kale, limestone kliffen die als opgetrokken tanden waken over de vallei beneden. Het pad omhoog is smal en glibberig en ik heb moeite mijn blik van het steeds wisselende panorama af te houden. Ik ben in voortdurend gevecht met mijn wandelschoenen die ik dan ook halverwege uitdoe om mij even helemaal over te kunnen geven aan de omgeving. Mijn telefoon laat mij de volgende toepasselijke muziekstukken horen: 'Chosen Hill', 'Bredon Hill', 'Radnor Suite'. Deze heuvels liggen allemaal in mijn blikveld van 180 graden en ik raak er door gefascineerd. Nog versterkt wanneer ik Gurney's gedichtenbundel erbij pak:

'Up there in the Roman Hill* all was quiet.
Only harebells nodded,
And the pieces of limestone scattered in the spaces white,
Wondered not what I did.

* Crickley Hill

Ik raap een gelig stuk limestone op en stop het in mijn rugzak. De gedichten hou ik paraat. Langzaam maar zeker geeft Crickley Hill zich gewonnen, word ik een met het landschap. Vanaf de top kijk ik neer op herfstig beukenbos en gaat mijn blik naar de verre horizon waar het land via steeds diffusere lagen blauw opgaat in de hemelboog. Het geeft betekenis aan de begrippen voor en achter, dichtbij en veraf. Basiselementen aarde, water en lucht, waaruit ook ik ben opgebouwd verbinden mij met de natuur, maar in totale vrijheid er een eigen interpretatie aan te mogen geven. En hier voel ik me verbonden met Ivor Gurney. Ik geniet intens van de verlatenheid van het landschap en ben op zoek naar beelden om mij vast te kunnen klampen aan alles wat ik ooit geleerd heb. Er keren herinneringen terug in de scherpte en voel ik dankbaarheid om deze te herkennen...
In de namiddag sta ik in Twigworth aan het graf van Ivor Gurney. Het late herfstlicht strijkt over de scheefgezakte steen. 'Ivor Gurney, poet and composer of the Severn and Somme' luidt het grafschrift. De Severn is een rivier in zijn geboortestreek, de Somme de bloed doordrenkte gedrenkte frontrivier in Noord Frankrijk. Uit de tekst spreekt een verlangen naar huis, een diep gewortelde wens om terug te keren naar zijn geliefde Gloucestershire. Weg uit de onvoorstelbare ellende en uitzichtsloosheid van de loopgraaf. Het is deze totale onvrijheid om over het eigen lot te mogen beslissen die mij in Ivor Gurney fascineert, maar die mij ook, hoe tegenstrijdig ook, vervult met berusting nu het seizoen zijn graf toedekt met een tapijt van vochtig herfstblad. Als een kind dat liefdevol wordt ingestopt en goednacht gekust. Dat het de verschrikkingen maar voor altijd mag vergeten. In de oneindige cyclus van het leven die geldt voor iedereen. Voor vriend èn vijand.