Grauwsluier
Door: Cees Sleven
Blijf op de hoogte en volg Cees
30 Oktober 2019 | Duitsland, Lüneburg
Ondanks dat het herfstland er op deze ochtend prachtig berijpt bij ligt, onder een staalblauwe hemel, voelt het als een grauwsluier als ik op weg ben naar Bergen-Belsen, de schandvlek van de Lüneburger Heide. Hoewel een bezoek aan het voormalige krijgsgevangenen- en concentratiekamp langs het riviertje de Meiße aanvankelijk niet op mijn programma stond, wil ik -nu ik er toch in de buurt ben- antwoorden zoeken op de vraag waarom ik er dan uiteindelijk toch naartoe ga. Misschien om nogmaals bevestigd te krijgen dat alles wat daar gebeurd is niet te bevatten is. Of dat het ieders plicht is het verhaal door te vertellen, zodat het niet vergeten wordt. Of om het gelukkige gevoel te ervaren te kunnen leven in vrijheid, iets dat velen niet gegeven is.
Ik ga niet uit uitweiden wat ik daar allemaal gehoord en gezien heb, maar het waren de meest verschrikkelijke dingen. Om het geloof in de mensheid voor altijd te verliezen en een nieuwe vraag op te werpen: is de mens van nature dan toch gewoon slecht? Ja, er zijn kille cijfers: 70.000 doden tussen 1941 en 1945, nog eens 13.000 mensen na de bevrijding van het kamp door de Engelsen. Niet te bevatten aantallen, maar het zijn de filmbeelden van diezelfde Engelsen uit april 1945, gemaakt vlak na de bevrijding, die terecht om een antwoord op deze vragen schreeuwen. Die beelden neem je voor altijd met je mee, en ook het geluid dat ik nog nooit bij deze beelden had gehoord...
Er zijn zoals gebruikelijk veel scholieren die -verplicht- het documentiecentrum komen bezoeken. Het meest indrukwekkende beeld was wel dat van een tienermeisje, een kind nog, dat minutenlang roerloos in een vitrine over Anne Frank stond te staren. Daar stond zij, op haar witte sneakers, in zo'n typische jonge meisjeshouding met één been bijna losjes van de vloer, onbewegelijk, in balans met de wereld en zichzelf. Klaar om kennis te ontvangen om die later, in haar grote-mensen-leven, weer door te kunnen geven...
Later op de middag sta ik op 6 kilometer van het kamp op een laadperron, dat in 1936 gebouwd werd om via het spoor militair materiaal aan te kunnen voeren voor het oefenterrein. Geïsoleerd, op een apart spoor, staat daar een veewagen ter herinnering aan de evacuatietransporten en dodemarsen van de gevangenen. Op het informatiebord zit een gedicht geprikt. Van de 17-jarige Duitse Helena:
(vertaald)
' Ze zeggen, om de sterren te kunnen zien, moet je over het hek kijken.
Maar wat als het hek een muur is, hoger dan je reiken kan?
Ze zeggen dat je moet bewegen om je boeien te kunnen voelen.
Maar wat als die boeien te strak zijn om te bewegen?
Ze zeggen dat het beter is om de vechten en te verliezen, dan om op te geven.
Maar wat als verliezen sterven heet?
Bewegen betekent verstikken,
en betekent 'reiken naar' dan naar beneden vallen?
De parachute die is gebroken,
het vangnet gescheurd,
het harnas is verdwenen.
Naakt, hulpeloos, bang om dood te gaan, te verstikken en te vallen,
men probeert te overleven zonder zijn ziel te verkopen,
zonder zijn waardigheid te verliezen,
maar zeker om zijn geloof niet te verliezen...'
Het late zonlicht strooit goud door de bosrand, brengt rust en vrede op deze plek. Ik ben hier helemaal alleen. Op het andere spoor trekt een rode locomotief bijna geruisloos een trein in beweging met tanks en ander wapentuig. Oorlog en vrede, gescheiden door slechts één perron. En ik heb nog steeds mijn vragen...
Ik ga niet uit uitweiden wat ik daar allemaal gehoord en gezien heb, maar het waren de meest verschrikkelijke dingen. Om het geloof in de mensheid voor altijd te verliezen en een nieuwe vraag op te werpen: is de mens van nature dan toch gewoon slecht? Ja, er zijn kille cijfers: 70.000 doden tussen 1941 en 1945, nog eens 13.000 mensen na de bevrijding van het kamp door de Engelsen. Niet te bevatten aantallen, maar het zijn de filmbeelden van diezelfde Engelsen uit april 1945, gemaakt vlak na de bevrijding, die terecht om een antwoord op deze vragen schreeuwen. Die beelden neem je voor altijd met je mee, en ook het geluid dat ik nog nooit bij deze beelden had gehoord...
Er zijn zoals gebruikelijk veel scholieren die -verplicht- het documentiecentrum komen bezoeken. Het meest indrukwekkende beeld was wel dat van een tienermeisje, een kind nog, dat minutenlang roerloos in een vitrine over Anne Frank stond te staren. Daar stond zij, op haar witte sneakers, in zo'n typische jonge meisjeshouding met één been bijna losjes van de vloer, onbewegelijk, in balans met de wereld en zichzelf. Klaar om kennis te ontvangen om die later, in haar grote-mensen-leven, weer door te kunnen geven...
Later op de middag sta ik op 6 kilometer van het kamp op een laadperron, dat in 1936 gebouwd werd om via het spoor militair materiaal aan te kunnen voeren voor het oefenterrein. Geïsoleerd, op een apart spoor, staat daar een veewagen ter herinnering aan de evacuatietransporten en dodemarsen van de gevangenen. Op het informatiebord zit een gedicht geprikt. Van de 17-jarige Duitse Helena:
(vertaald)
' Ze zeggen, om de sterren te kunnen zien, moet je over het hek kijken.
Maar wat als het hek een muur is, hoger dan je reiken kan?
Ze zeggen dat je moet bewegen om je boeien te kunnen voelen.
Maar wat als die boeien te strak zijn om te bewegen?
Ze zeggen dat het beter is om de vechten en te verliezen, dan om op te geven.
Maar wat als verliezen sterven heet?
Bewegen betekent verstikken,
en betekent 'reiken naar' dan naar beneden vallen?
De parachute die is gebroken,
het vangnet gescheurd,
het harnas is verdwenen.
Naakt, hulpeloos, bang om dood te gaan, te verstikken en te vallen,
men probeert te overleven zonder zijn ziel te verkopen,
zonder zijn waardigheid te verliezen,
maar zeker om zijn geloof niet te verliezen...'
Het late zonlicht strooit goud door de bosrand, brengt rust en vrede op deze plek. Ik ben hier helemaal alleen. Op het andere spoor trekt een rode locomotief bijna geruisloos een trein in beweging met tanks en ander wapentuig. Oorlog en vrede, gescheiden door slechts één perron. En ik heb nog steeds mijn vragen...
-
30 Oktober 2019 - 21:44
Job Cieraad:
Ook al ben je deze week voor je plezier op reis Cees, je gaat de donkere schaduwzijde van de geschiedenis niet uit de weg... Sterker nog je weet die donkere tijd te vertalen naar de herfstkleuren en dat geeft je positieve instelling weer. Ik weet zeker dat jij zo'n iemand bent die vragen houdt, naar antwoorden zoekt, en daardoor de geschiedenis levendig houdt! -
30 Oktober 2019 - 23:33
Pdeter Geitenbeek:
Cees, een heel herkenbaar verhaal. Achterin de jaren 50 van de vorige eeuw (!) heb ik als dienstplichtig soldaat verschillende keren op de Lüneburgerheide een oefening (kanonschoten) gehad
Cees, als dienstplichtig militair heb ik op de Lüneburgerheide verschillende keren oefeningen gehad in de jaren vijftig van de vorige eeuw. Het landschap, maar vooral ook de stadjes Celle en Lüneburg maakten toen grote indruk op mij. Prachtige vakwerkgebouwen en een gemoedelijke sfeer. Maar wat ik nooit meer zal vergeten: mijn eerste bezoek aan het concentratiekamp Bergen Belsen. De huiveringwekkende heuvels, waaronder tienduizenden slachtoffers waren begraven maakten mij stil, zelfs sprakeloos. Ik heb lang met de vraag rondgelopen: hoe is dit mogelijk? wat voor een duivelse geest heeft de modale Duitser tot zoiets gebracht?
Enkele jaren geleden ben ik teruggeweest met mijn Marijke. Zij was ook ontroerd, zeker ook door de bordjes hier liggen Anne Frank en Margot Frank. Die zijn inderdaad daar omgekomen. Ik ondervond weer dezelfde beklemming en ook dezelfde vragen borrelden weer op: hoe is dit in godsnaam mogelijk geweest, hoe kon dit gebeuren? De vraag stellen kan, maar haar beantwoorden is moeilijker. Wat ik nu nog voel is de onwerkelijkheid: het concentratiekamp, waar deze verschrikkingen zich hebben afgespeeld, ligt in een fraaie, bosrijke omgeving. Verdriet, pijn en ellende zijn daar hand in hand gegaan met een naamloze dood van vele tinduizenden onschuldige mensen.
-
31 Oktober 2019 - 06:17
Paul Lans:
Cees,
Hoe herkenbaar is dit, nog maar een maandje terug mocht ik hier schrijven over mijn ervaringen tijdens het bezoek aan Auschwitz en Birkenau. Hier zijn geen woorden genoeg voor te vinden en toch is elk woord teveel. Weer even voelde ik mij ondergedompeld in het zwart. Laten we dit nooit vergeten! Maar ook, put kracht, energie en vreugde uit de mooie dingen uit het leven. Laten we op die manier de haat uit de wereld proberen te dringen en licht van de liefde over de wereld laten schijnen.
Zo creerde je (weer) een mooi moment van bezinning, dankjewel voor weer een mooi verhaal.
Paulus -
31 Oktober 2019 - 16:33
Greet:
Ik ben er stil van hoe je dat ervaren
en verwoord hebt en dan ons vangt en meeneemt in de prachtige kleuren van de herfst.
Je mag het best weten dat ik TROTS
ben op mijn broer.
Liefs van je zus
Reageer op dit reisverslag
Je kunt nu ook Smileys gebruiken. Via de toolbar, toetsenbord of door eerst : te typen en dan een woord bijvoorbeeld :smiley
