Het verhaal van Dresden

Als ik mijn gordijnen open schuif baadt de Frauenkirche al weer tot haar trappen in het ochtendlicht. Mijn 3de dag in Dresden begint in het vertrouwde decor van omringende huizen in pasteltinten onder een strak blauwe hemel. De belofte van de vorige avond wordt volledig waargemaakt. Weer een prachtige lentedag kondigt zich aan en de keuze tussen de bakker en een geheel verzorgd ontbijt valt mij daarom niet zwaar. Weer stap ik Gasthaus Neumarkt binnen waar alles "echt Saksisch" is en waar men "geen grotere opdracht heeft dan de mens gelukkig te maken". Dat kan ik lezen boven het buffet vanaf mijn strategisch gekozen tafeltje. Waarom krijg ik toch steeds een schuldgevoel als ik bij het spek en de eieren sta en mijn portie vergelijk met die op de volgeladen borden van de zakenmannen? Ik word hier toch gelukkig van en dat is volgens de spreuk toch echt de bedoeling. Ik sus mijn geweten verder met het feit dat ik de hele dag ga lopen en mijn lunch er wel bij in zal schieten.
Dan komt de teleurstelling: de Gemälde Galerie Alte Meister is deze hele week gesloten. Dat betekent geen Sixtijnse Madonna van Rafaël voor mij, geen Jan van Eyck of "Heilige Nacht" van Correggio. Ik had mij verheugd op Rubens en Rembrandt en door deze teleurstelling vind ik de Zwinger waarin de Galerie zich bevindt opeens een stuk minder mooi. Op het binnenterrein kies ik een bankje voor strategisch overleg met mijzelf en besluit dit Barokke paleis toch te "doen". Ja, kritisch dat wel, want echt mooi vind ik het nog steeds niet. In de bouwkunst is dit duidelijk niet mijn tijdperk, maar gaandeweg de paviljoens kom ik toch onder de indruk van dit totale kunstwerk van architectuur en beeldhouwkunst. De vele lieftallige en ondeugende engeltjes doen mij al snel ontdooien en ze worden uiteindelijk dan ook uitgebreid op de foto gezet.
De middag is bestemd voor het Stadtmuseum Dresden, want ik wil meer te weten komen over die afschuwelijke februaridagen in 1945, over de verwoestingen van het bombardement van Dresden en hoe van de pracht en praal van deze barokstad slechts één grote ruïne over bleef. "Wer das Weinen verlernt hat, der lernt es beim Untergang Dresdens wieder." Zo beleefde de dichter Gerhart Hauptmann die 13de en 14de februari 1945. In het museum probeer ik te achterhalen hoe de geschiedenis met dit gevoel omgaat.
Het museum is een openbaring voor mij, een reis in de tijd vanaf de eerste handelaars aan de oevers van de Elbe tot het einde van de DDR en de eenwording van Duitsland. En altijd met Dresden in de hoofdrol. Ik ben de enige bezoeker en waan mij al snel in een tijdcapsule die mij afzet rond 1200, de tijd dat Dresden als stad vorm krijgt en de ene na andere kerk wordt ingewijd. Ik maak kennis met het alledaagse stadsleven in Dresden's Middeleeuwen toen de pest ook hier dood en verderf zaaide. Ik zie de bouw van de brug over de Elbe en de uitbreiding van de stad op de andere oever, de Neustadt. De tot bloei komende handel ligt met Duitse precisie in de vitrines, mooi vormgegeven en rijkelijk voorzien van moderne media. Veel dagboekfragmenten, muziek en klankbeelden illustreren de tentoongestelde objecten. Zo reis ik door de tijd en beleef in de glorietijd van de Barok en Renaissance, maar zie ik ook de honger naar geld en macht. De donkere wolken van de oorlog pakken zich samen boven de stad, de strijd tussen de keurvorsten, Napoleon...
De 20ste eeuw kondigt zich aan en ik beleef de Eerste Wereldoorlog nu eens van de andere zijde als ik luister naar de briefwisseling tussen Suse Krause en haar vriend Kurt Arnold die gelegerd is aan het front in Frankrijk. Hoewel ik de triptiek van Otto Dix, waarin hij zijn ervaringen uit de Eerste Wereldoorlog heeft verwerkt gisteren gemist heb, zie ik een afbeelding ervan staan op een lijst met entartete Kunst, de beruchte naziterm voor onwelgevallige kunstuitingen. Ik turf de lijst: Otto Dix - diverse werken - o.a. "de kreupelen", een stoet slachtoffers zonder armen, zonder benen - 1929...
Dan de wederopbouw, de grootse plannen voor de stad in het interbellum, eindigend in de crisis van de jaren '30. De opkomst van het Derde Rijk laat ook Dresden niet onberoerd: pogroms, Jodenvervolging en deportaties, niets blijft de bevolking van Dresden bespaard. Als de oorlog ten einde loopt moet het ergste nog komen. Op de avond van de 13de februari 1945 stijgen 771 Lancaster-bommenwerpers van de Royal Air Force op van hun basis en zetten koers naar Dresden waar zij in totaal 2659 ton aan bommen laten vallen - Tienduizenden explosieven en daarna nog eens 650.000 brandbommen, die een nog niet eerder vertoonde vuurstorm veroorzaken. Weinige uren later, op de morgen van de 14de, verschijnen 311 B-17 bommenwerpers van de Amerikaanse luchtmacht boven Dresden en werpen nog eens 710 ton aan bommen af. De verwoesting wordt op dezelfde dag compleet gemaakt door nogmaals 210 B-17's die nog een keer 461 ton aan bommen op de stervende stad laten regenen. En dat bij nauwelijks tegenstand in de lucht. Afweergeschut was al sinds januari verplaatst naar het oostfront. Na de aanval was 15 km2 van de binnenstad van Dresden met de grond gelijkgemaakt. Het beroemde Florence aan de Elbe bestond niet meer. Het juiste aantal dodelijke slachtoffers is tot op de dag van vandaag onbekend gebleven, omdat de stad overspoeld was met vluchtelingen uit het oosten. Geïdentificeerd werden 35.000 slachtoffers, schattingen lopen uiteen tot wel 250.000. Haastig gedolven massagraven waren ontoereikend om de doden te begraven; om epidemieën te voorkomen werden de lijken op de Altmarkt verbrand op stalen roosters, gemaakt van tramrails...
En het motief voor deze slachting? Hierover wordt nog steeds gespeculeerd: een vergelding voor het bombardement op Coventry? Het tonen van de slagkracht van de R.A.F.? Solidariteit met de oprukkende Sovjettroepen? Feit blijft dat geen fabriek, kazerne of vliegveld geraakt werd.
De gebeurtenissen van die februaridagen hebben een bescheiden, maar indrukwekkende plek gekregen in het museum: een lange, smalle gang leidt naar een projectiescherm aan het eind. Klein van afmeting, maar de beelden van de verwoestingen zijn overweldigend. Hebben een enorme impact op mij tot ver buiten het scherm. Dan krijg ik plotseling gezelschap van een aantal rolstoelers die door de donkere gang als een treintje komen aanrijden. Onwillekeurig dringt zich een vergelijking op met "de kreupelen" van Otto Dix. Ik probeer mijn schaamte hierover te verbergen onder een koptelefoon terwijl ik druk voor het muziekstuk "Wie liegt die Stadt so wüst" van kantor Rudolf Mauersberger (1889 - 1971), gecomponeerd onder de indrukken van de verwoesting van Dresden naar teksten uit de klaagliederen van Jeremia voor het Dresdner Kreuzchor. Dit alles wordt mij teveel en ik kan tranen niet tegenhouden. De spastische vrouw in de voorste rolstoel ziet mijn onbeholpenheid en tovert een glimlach om haar mond. Om vervolgens naar de donkerte terug te keren. Ik blijf alleen achter. Alleen met de altijd aanwezige suppoost die meldt dat ik mijn lege waterflesje niet op de vitrine mag zetten. Met mijn mouw veeg ik mijn tranen van het tafelblad...
Ik omklem mijn gekochte museumgids als een kostbaar kleinood, mijn tijdreis in boekvorm. Voor de "Alte Meister" kom ik graag nog eens terug naar Dresden, maar eerst wacht mij nog een terugreis van ca. 9 uur. Een reis terug naar de routine van alledag. En die op zich is ook al heel bijzonder...