Nabericht uit Rekem

Woensdag, 23 oktober 2024

Nagekomen bericht uit Rekem

Bij de ingang van de natuurbegraafplaats van Rekem ligt een groot maasgrindblok met daarop het volgende gedicht:

je hebt je schaduw verlaten

de vraagtekens omgord

en door smaragden mossen ingebed

het messcherpe ritme

tot wortel gedoofd

onstoffelijk stil is je val

weldra blad

in de humus der wereld

Het geschreven door Velimir Lobsang, geboren in 1962 en overleden op 18 november 2017 op de leeftijd van 55 jaar. Ondanks de passie voor zijn werk en kunst vocht hij tegen zijn psychische demonen. Hij koos en verkreeg euthanasie voor ondragelijk lijden.

In het heldere ochtendlicht ben ik op zoek naar de naastgelegen historische begraafplaats van het Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum Rekem. Gisteren ontbrak mij de tijd om deze, met de geschiedenis van het kasteel verbonden begraafplaats, te bezoeken. Het kasteel van D’Asprimont Lynden, prominent in Oud-Rekem aanwezig, kreeg in 1921 de functie van psychiatrisch ziekenhuis, dat eind jaren 60 verhuisde naar de huidige locatie van het OPC Rekem. Vroeger verbleven psychiatrische patiënten vaak voor de rest van hun leven in een instelling, waar zij uiteindelijk ook stierven. Van de meer dan 3100 overleden bewoners in de periode van 1908 tot 1981 liggen er hier ca. 1900 begraven. In keurige rijen, voorzien van eenvormige gegoten betonnen kruisen. De aanleg van het kerkhof, het delven van de graven en de begrafeniskar met paard werden verzorgd door de instelling. In tegenstelling tot veel andere psychiatrische inrichtingen kregen de overledenen hier in Rekem wel een naam op het graf en hun geboorte- en sterfdatum. Gestichtsbewoners die geen contact meer hadden met hun familie of waarvan geen familie meer in leven was. Jean Baptist De Bontridder, oud 54 jaar, werd hier als laatste begraven, op 19 maart 1981.

Met een piepend geluid duw ik het ijzeren toegangshek open en met knipperende ogen tegen het zonlicht overzie ik de strak ingedeelde percelen met uniforme kruizen, hier en daar door hei overgroeid of door betonrot aangevreten. Ik kijk naar de vaak moeilijk leesbare namen en data die vertellen dat er hier veel ouderen begraven liggen: dementie was een geestesziekte, dus werd je opgesloten in een inrichting. Op de begraafplaats heerst absolute stilte, rust die alleen verbroken wordt door het gekrijs van kraaien in de omringende bomen. Ik ben hier alleen met de herfst, krijg natte schoenen van de dauw op het gras en overdenk mijn eigen sterfelijkheid:

Als de dagen zwaar gaan tellen

en herfstlicht langs mijn zielekrassen strijkt,

dan kruipt de melancholie mee terug in bed.

Als de tijd het lichaam in gaat halen

en de natuur nadrukkelijk het omhulsel roept,

dan zullen tijd en stoffelijkheid hun oren spitsen

en naar hun eigen echo luisteren.