EPILOOG

EPILOOG
Ik schrijf de epiloog van dit reisverhaal als ik alweer een dag terug ben uit het noorden van Frankrijk. Geschreven in de verleden tijd dus. Maar beslist niet in de voltooid verleden tijd, want het begrip “tijd” is een subjectieve grootheid. Tijd is waar je uit kunt stappen, tijd kan eeuwig duren, ja zelfs kan de tijd op een bepaald moment tot stilstand komen. Intussen schrijdt de absolute tijd onverbiddelijk voort. Het heden opgeslokt door de geschiedenis…
Misschien heb ik de herinneringen aan die periode van de Grote Oorlog van 1914 – 1918, wel zo ervaren bij mijn bezoek aan de voormalige slagvelden aan de Somme en in Artois. Als momenten in de tijd. Doorleefde tijd, waarbij het verleden voortschrijdt en de toekomst verslindt en alles wat voortgaat uitvergroot. Het verleden rust niet en neemt steeds groteskere vormen aan...
In het pas geopende museum Louvre Lens, dependance van het grote Louvre in Parijs, bezocht ik als afsluiting van mijn trip een kleine tentoonstelling over het tijdsbegrip, als stap terug naar de realiteit van alledag. Meer dan 200 kunstwerken gelegd langs de tijdlijn van de geschiedenis. Waarin de Grote Oorlog ontbreekt. Dat was alles behalve schone kunst. Dat was destructie en vuile handen. Degeneratie en bederf. De Eerste Wereldoorlog viert volgend jaar haar eigen feestje. Precies honderd jaar geleden begonnen op de Balkan door een laffe moordaanslag op aartshertog Franz Ferdinand, waarna het vuur van de totale oorlog snel om zich heen greep. De gebeurtenissen van toen zullen centraal komen te staan in de media, massa’s oorlogstoeristen zullen naar de voormalige slagvelden trekken. Voor hen wordt alles in gereedheid gebracht: de toegangswegen naar de monumenten en begraafplaatsen worden opgeknapt. Faciliteiten worden voor hen ingericht. Het verleden rust niet en neemt steeds groteskere vormen aan…
Ik was er de stilte van dit vroege voorjaar. Bijna winter nog. Ik bezocht de loopgraaf Lorette waarin Louis Barthas zijn beruchte oorlogsdagboeken schreef, die wegens onwelgevalligheid van de Franse legerleiding pas 60 jaar later mochten worden uitgegeven. Zijn felle aanklacht weerkaatst nog altijd tussen de duizenden witte kruizen, beroert de verweerde muren van het soldatenkerkhof en slaat uiteen tegen het machtige herdenkingsmonument: "verspreid je, verspreid je...!

“Lorette! Een sombere naam die beelden van gruwelen en verschrikking oproept: droefgeestige bossen, holle wegen, vlakten en ravijnen die wel twintig keer veroverd en heroverd zijn. Hier heeft men elkaar maandenlang, dag en nacht, zonder ophouden afgeslacht en op die manier van dezer plek een echt massagraf gemaakt. En dat alleen door de misdadige koppigheid van het hoofdkwartier dat heel goed wist dat deze manier van oorlogvoeren niet de uiteindelijke beslissing zou brengen…”

In het Louvre Lens werd ik getroffen door een 16e-eeuws beeldje uit Vlaanderen, voorstellende “de Bewening van Jezus”. De mensenzoon, gestorven voor onze zonden en na de kruisafname beweend door zijn moeder. Dit beeld en dat van de ommuurde massagraven van Lorette schuiven in elkaar. Menig moeder kon GEEN afscheid nemen van haar zoon. Kon hem niet zelf ten grave dragen. Weet hem slechts toevertrouwd aan bebloede aarde ergens ver van huis. Een jonge Duitser houdt er nu de wacht en heeft inmiddels -onder ongetwijfeld luid applaus- zijn verzoeningsboom geplant. Want doodzonden duren soms honderd jaar…

Met dank aan allen die mijn reisverslagen met interesse gelezen hebben…

Cees Sleven
Baseck Inc./Marco Polo Productions - © Timeflyer 2013