Een eiland van kunst...

‘.....met vochtige ogen nemen wij afscheid van onze vrienden.
We kijken hen na tot de ochtendnevel hen langzaam maar onherroepelijk
aan ons gezichtsveld onttrekt.
De dauw op de velden, zijn het tranen?
Of paarlen van geluk.....?'

De dageraad komt als een vriend. Na een droomloze slaap hoor ik aan het gezang van de vogels dat de wereld buiten weer tot leven is gekomen. In de tuin dragen de wilde hyacinten duizenden waterdruppels die glinsteren in het eerste zonlicht dat langs de bosrand strijkt*. Een specht wedijvert met zijn getik met de vroege stratenmakers in het nabije dorp, want er is zo vroeg grote bedrijvigheid in Worpswede. Vanaf eind april worden het geboorte- en sterfjaar van de kunstenaar Heinrich Vogeler uitgebreid herdacht en in alle musea zal dit feit met speciale tentoonstellingen en manifestaties gepaard gaan. Drommen toeristen zullen naar Worpswede komen, dat natuurlijk zijn beste beentje zal willen voorzetten. Straten worden opnieuw geplaveid, musea gerenoveerd en uitgebreid en horecagelegenheden opgepoetst. Ik geniet nog van de relatieve rust wanneer ik na het ontbijt bovenop de Wyerberg van het uitzicht geniet*. Inderdaad, een neergeworpen berg zand (“Worpswede”) te midden van het lage veen, die doet denken aan de Hemelsche Berg in Oosterbeek. Ook hier een heuvelachtig bosgebied met waterpartijen waarin boomtakken met gezwollen knoppen zich spiegelen. Een uitzicht rondom, achter het dorp het vlakke land. Historie, cultuur en kunst op de vierkante meter, heel overzichtelijk. Daar hou ik van.
Een rondleiding langs de hoogtepunten van Worpswede brengt nieuwe details en onverwachte verhalen. We zijn met een groep van 6. De gids doet erg zijn best enthousiast over te komen, aangemoedigd door een mevrouw die heftig jaknikkend alles bevestigt wat hij vertelt. Ik neem de informatie op als een spons, want voor 4 dagen is dit ook mijn plek. Ik wil er alles van weten…
Even terug naar het harde leven van toen en de idylle die de Worpsweder kunstenaars er vervolgens van maakte. We lopen langs de Bauernreihe, een reeks van karakteristieke boerenhoeven, waarvan het houten vakwerk is ingevuld met rode bakstenen, passeren opnieuw het kerkhof en bewonderen het interieur van de Zionskerk. Hier bevindt zich, volgens streng protestantse traditie, de preekstoel midden boven het altaar*. De geschilderde versieringen* zijn van onder andere Paula Modersohn-Becker, als taakstraf uitgevoerd vanwege het uit balorigheid luiden van de kerkklok. Iets wat in deze strenge boerengemeenschap een groot vergrijp was. Ik sta nogmaals stil bij haar graf met daarboven het gedenkteken van Bernhard Hoetger, een moeder-met-kind groep die uitbeeldt de vroege dood van de moeder, twee weken na de geboorte van haar kind. Het oude moet versterven om plaats te maken voor het nieuwe…* Onze rondgang eindigt in de “Große Kunstschau” waar Heinrich Vogelers Jugendstilschilderij “Sommerabend“ prominent aanwezig is.
Ik word zeer geraakt door het schilderij “Trauernde Familie” van Fritz Makkensen uit 1897*. “Deze (eenvoudige) mensen staan rondom een kleine baar, als aan de oever van een stroom waarin het kind verdronken is. Deze mensen hebben (hard) gewerkt, zij hebben niet veel tijd gehad zich met het kind bezig te houden. Het is bijna een vreemde en het maakt hen, op het moment dat het sterft, verlegen als een gast… Zij staan stil bijeen, bedrukt door de stilte, door de kleren die dragen, door de onverwachte feestdag, zomaar middenin de week. Zij denken niet aan de dood, zij denken aan het leven dat vergaat”. (Rainer Maria Rilke). Ik doe een stap dichter bij en zie de woede in het gezicht van het broertje, de angst bij het kleine zusje, de afstandelijkheid van grote zus, de berusting bij de vader en het intense, ingehouden verdriet van de moeder. Het schilderij doet mij huiveren en blijft mij nog lang voor de ogen hangen. Het is al weer geen landschap dat indruk op mij maakt…
In de middag rij ik naar Fischerhude waar ik de sfeer van het omringende landschap, met zijn vergezichten en glinsterende watertjes, hoop terug te vinden in het Otto-Modersohn-Museum, geheel gewijd aan het leven en werk van deze in 1865 in Soest (Westfalen) geboren kunstenaar. Ik ben de enige bezoeker en wentel mij in stilte in de kunst. Een schilder van de natuur, een schilder naar mijn hart. Hij zocht het “natuurlijke”, naar het “oorspronkelijke”, in de traditie van de schilders van Barbizon, de “Fransozen” Rousseau, Corot, Millet…
Even, heel even maar ben ik weer de Bock en voel ook dat verlangen naar de natuur, weerspiegeld in eenvoudige, maar indrukwekkende kunst. Met de DVD “So Weit und Groß” – die Natur des Otto Modersohn keer ik huiswaarts. Om het gevoel nog even vast te kunnen houden. Onderweg steek ik het riviertje de Wümme over. Glinsterend water in tegenlicht. En wuivend riet. Zie ik daar een schilder achter zijn ezel aan de oever zitten? Man met hoed en puntbaardje? Ik probeer de scene vast te leggen, klik...,maar weg is de schilder. Wat blijft is het plaatje… Nog goed belicht ook!*. Zo is er geen kunst aan…

De * verwijzen naar de bijgevoegde foto’s.